1990’lı ve 2000’li yılların başlarında daha henüz yeni meydana çıkan internet sektörü, günümüzde çok daha gelişmiş bir hal aldı. Büyüyen her sektörde olduğu gibi internet sektöründe de büyüdükçe farklı uzmanlık alanları ortaya çıktı. Bu alanlardan birisi olan user experience (UX) olarak karşımıza çıktı. Tükçe karşılıklarıyla kullanıcı arayüzü ve kullanıcı deneyimi anlamını taşımaktadır.
UX Nedir;
UX açılımı, User Experience yani Türkçe karşılığı “kullanıcı deneyimi” anlamına gelmektedir. Adından da anlaşılacağı gibi bir kullanıcının, bir ürün, hizmet ya da sistemden belirli faydalar sağlamak amacı ile ve belirli hedeflere erişmek için tecrübe ettiklerinin tümüdür. Bu terimi ve kavramı hiçte küçümsememek gerek çünkü UX olmazsa hiç bir ürün tam anlamı ile başarı sağlamaz.
Farklı bir değişle kullanıcılara basit, kullanımı kolay, sorunsuz ve hızlı bir yönlendirme sağlamak UX in temel amacıdır ve bu amaç doğrultusunda görünümden çok işlevselliği kusursuz bir şekilde yönlendirme esastır. Bu kullanıcı deneyimini doğru hedef kitlelere, doğru kişilere, doğru bir şekilde yaşatmak tahmin edilenden daha zorlu bir yol izlemeyi gerektirir. Bu deneyimi başarmak stratejinin doğru oluşturulması ve bir çok faktörün incelenerek titizlik ve özen ile sıralanmasından geçer. Bu stratejiyi maddelendirecek olursak;
- Kullanıcı ve Doğru Kişi Araştırması
- Akış Şeması
- İçerik Hazırlığı Stratejisi
- Görsel tasarım
- Kullanım Kolaylığı ve Basitliği
UX Tasarımı, Kullanıcı deneyimi tasarımı yeni bir ürün, hizmet ya da sistemin oluşma sürecinde, tüketicinin beklentisini karşılamak için atılacak ilk adımdır. Pazarlamacılar açısından bu süreç strateji ve görünüm yönüyle büyük önem taşımaktadır. Çünkü böylece hem ilk satın alma kararına etkide bulunur hem de uzun süreli kullanıcı memnuniyeti sağlanabilir.
Genelde yaşattığı hissiyat, beklentileri karşılama, reaksiyon(tepki) ve diğer psikolojik etmenlerin sonucunda meydana gelir. UX’in hedefi bilgisayar ve yazılımlar olmamakla beraber hedef kullanıcıların kendisidir, bunun sebebi yanlızca tasarım açısından yeterli, doğru bilgi birikimine sahip olunması yeterli bir durum değildir. Kullanıcı deneyimi tasarımı, aslında bir ara yüz tasarımı yapmaktan daha çok kullanıcıların site üzerindeki etkileşiminin nasıl olacağıyla ilgilenmektedir. Bu etkileşimin nasıl olacağını tasarlayan kişiye “Kullanıcı Deneyim Tasarımcısı (User Experience Designer)” denir. UX Tasarımını gerçekleştirecek olan tasarımcının görsel işleyiş yönü ile kullanıcılar üzerinde bırakılacak etki ve sistemin kullanılabilirliği gibi pek çok alanda yeterli bilgi ve donanıma sahip olması gerekmektedir. Sahip olunan hedef kitle göz önünde tutularak en iyi optimizasyon (kalite düzenlemesi) çalışmalarını yapabilir ve kullanıcıların yüksek deneyimi yaşayarak yeni bir ürün ve yazılımın meydana gelmesi sağlanabilir. Kullanıcı Deneyimi (UX) aslında tamamen bir deneme yanılmaya dayalı bir süreçtir. Tasarımcı ya da geliştirici ortaya çıkardığı ürünün en iyi kullanım kolaylığını onu test etmeden bilemez. Bu işte en iyi atılabilecek adım tecrübe edinmek ve dinleyip araştırmaktır. Sektördeki diğer kullanıcıları ve rakipleri araştırın yapılan hataları yapmayın, tecrübeler en iyi kaynaktır. Çok okuyun ve çok araştırın.
Kullanıcı Deneyimleri (UX) Hangi Sektörde Tercih Edilir
Kullanıcı Deneyimi ve kullanılabilirlik aktiviteleri ve yatırımları her geçen yıl daha fazla sektörde kendine yer bulmaktadır, ancak genel bir araştırma yapıldığında çoğunluğun bilişim sektöründe görev almakta olduklarını görüyoruz. Kullanıcı Deneyimi ve Kullanılabilirlik konseptlerinin, teknoloji odaklı sektörlerde daha popüler olmasının sebebi gelişime ve yeniliğe en açık sektör olmasından kaynaklıdır.
Kullanıcı Deneyimi Araştırmaları
Tasarım kararlarının ne kadar bilinçli verildiğiyle alakalı, ortaya çıkan ürünün hikayesi de o kadar güçlü olur. Tamda bu noktada tasarım süreci boyunca birçok araştırma tekniğinden faydalanılır. Yaygın düşüncenin aksine araştırma, bir projenin başlangıç adımından ibaret değildir. Araştırma süreci; İlk problemin tanımlandığı ve ilk açıklamanın yapıldığı an başlar ve tasarım süreci boyunca devam etmektedir. Bu süreçte izlenebilecek yollar,
- Araştırma
- Günlük Çalışma
- Direkt Gözlem
- Netnografi (araştırma tekniklerinin internet ortamında uygulanması)
- Rakip Analizi
- Kullanılabilirlik Testi
- First Click Test (Görev gerçekleştirme süresi ve tıklama yapılan yerler)
- 5 Saniye Testi ( kullanıcıların hafızasında kalan kısımlar)
- UX Çıktılarının Görselleştirilmesi ve İpuçları
Tüm bu maddeler izlendiğinde Kullanıcı Deneyimleri için yani UX için kararlar verilip yeni bir ürün, proje yada sistem geliştirilmesi gerçekleştirilebilir.
UI Nedir?
Teknolojinin gelişiminin yanında uzmanlık konuları da yenilik kazanmaya ve bazı uzmanlıklar bölünerek dallara ayrılarak yeni oluşumlar ile yolla devam etmeye başlamıştır. Bu uzmanlık dallarından birisi olan ” User İnterface” kısaltması “UI” kelimelerinin Türkçe karşılığı “kullanıcı arayüz tasarımı” anlamına gelmektedir. Örnek verecek olursak, birçok yerde kullanılan kumandalardaki tuşlar ve yerleşim yerleri bir UI örneğidir. Tuşlrın büyüklükleri, yerleşim alanları, bulundukları yerleri, şekli gibi kriterlere tasarımcı karar verir. Arayüz tasarımı dendiğinde aklımıza renk kullanıcı, buton biçim tercihleri, alanlar arasındaki boşluklar gibi grafik elemanların bir araya gelerek oluşturduğu görsel tasarımlar gelmelidir. Arayüz tasarımı geçen yıllar boyunca siteler üzerindeki etkileşiminde artmasıyla çok önemli bir hale gelmiştir. Hızlı karar veren kullanıcılar site üzerinde hedeflerine kolay ulaşım sağlayamadıkları zaman site içerisinden çıkarlar. Web sitenize kullanıcıları geri getirmek için sarfettiğiniz çabanın iki katını kullanıcıları site içerisinde tutmak içinde sarfetmeniz gerekir. Bunu sağlayabilmenizin en önemli ve etkili yollarından biride bir arayüz tasarımı sahibi olmanızdır.
UI (User İnterface), UX ( User Experience)’in bir alt dalıdır. İkisi birbirine benzer gibi gözükse de birbirlerinden ayrı ancak birbiriyle bağlantılı konulardır. Çünkü UI, UX’i oluşturan önemli etkenlerden biridir ve kullanıcıların web sitesinde geçirdikleri süreyi doğrudan etkileyen bir faktördür. UI ‘de arayüze, vitrine yani görünüşe önem verilen tasarım yaygınlaşmaktatır. Fakat web sitesi tasarımı nasıl yapılmalıdır konusuna gelinince tam bu noktada devreye UX girmektedir. Web sitesinin kullanıcılara hitabı, kullanım kolaylığı, içerik yönünden yalınlığı ve anlaşılabilirliği ise UX sayesinde gerçekleştirilir. Genele bakılacak olursak bir kullanıcısının web sitesinden memnun ayrılması ve hafızasında kalıp tekrar ziyaret etmesi hem UI hemde UX sayesinde gerçekleşir. Bu sebeple ikisi aynı şey olmasa da iki konu birbiriyle bağlantılı konulardır. Biri olmazsa bir diğeri kullanılabilir fakat bir bütünlük sağlanmadığından dolayı hedefe ulaşım sağlanamaz.
